Στα δυτικά Βαλκάνια

Είχε έρθει η ώρα να αφήσω το όμορφο Bled και την Σλοβενία και να συνεχίσω το ταξίδι μου στην 6η χώρα του ταξιδιού που δεν είναι άλλη από την Κροατία. Στην Κροατία έχω πάει πολλές φορές κυρίως στις Δαλματικές ακτές, στο Dubrovnik, Makarska, Split, Rovinji και Koper ή Capodistria στα ιταλικά. Στο Ζάγκρεμπ είχα βρεθεί ένα απόγευμα του 1998 μόνον γι έναν καφέ. Έτσι αφού αυτήν την φορά θα ήμουν στην γειτονιά το ενέταξα στο πρόγραμμα μου. Έφτασα νωρίς το μεσημέρι της 30ης Αυγ αφού η απόσταση από το Bled είναι μόνο 200 χλμ σε αυτοκινητόδρομο. Με το που τακτοποιήθηκα στο ξενοδοχείο κατέβηκα κατευθείαν στην κεντρική πλατεία της πόλης (εκεί είχα κάτσει και το 98 για τον καφέ) που είναι αφιερωμένη σ' έναν δικό τους αρχηγό ονόματι Jelacic άγαλμα του οποίου υπάρχει στο κέντρο της.

Το Αυστρο-ουγγρικό παρελθόν της πόλης αντανακλάται στα κτίρια της.

Όπως κάνω πάντα ξαμολήθηκα στα γύρω στενά για να γνωρίσω το κέντρο ενώ και την επόμενη μέρα πήγα περίπου στα ίδια μέρη μ' ένα free walking tour που έκλεισα.

Πέρασα από μία από τις παλιές εισόδους της πόλης η οποία κάποτε πήρε φωτιά. Όταν έσβησε η φωτιά, ψάχνοντας στα αποκαΐδια βρήκαν μία εικόνα της Παναγίας άθικτη. Έκτοτε την έχουν βάλει στον τοίχο και ο κόσμος πάει και προσεύχεται. Πολλοί δε αφήνουν και ευχαριστήριες πλάκες στον τοίχο.

Συνεχίζοντας τις βόλτες βρέθηκα κοντα σε μια εκκλησία με όμορφη σκεπή και από μακρυά έβλεπα φωτιές με καπνογόνα και κάποιος ν' ανεμίζει της σημαία της χώρας. Φαντάστηκα ότι κάτι έχει να κάνει με ποδόσφαιρο και την Εθνική ομάδα αλλά τελικά έκανα λάθος. Απλώς ήταν ένας γάμος αλλά το χαιρόντουσαν παραπάνω.

Την επόμενη μέρα που ξαναπέρασα από 'κει και ο καιρός ήταν ηλιόλουστος η σκεπή της εκκλησίας έδειχνε πιό όμορφη.

Και σ' αυτήν την εκκλησία όπως και στον καθεδρικό της πόλης δεν επιτρέπεται η προσέγγιση διότι είναι υπό ανακατασκευή αφού δύο διαδοχικοί σεισμοί που έγιναν το 2020 δημιούργησαν στατικά προβλήματα σε πολλά παλιά κτίρια της πόλης. Στον καθεδρικό κατέρευσαν κομμάτια από τους δύο πύργους γι αυτό και σήμερα είναι έτσι:

Στις βόλτες που έκανα έπεσα πάνω και σε κάποια νεαρά άτομα ντυμένα με στολές τα οποία, όπως έμαθα την άλλη μέρα, αναπαριστούν μέλη γνωστών οικογενειών του παρελθόντος.

Μετά από δυό μέρες στο Ζάγκρεμπ τα μάζεψα κι έφυγα για πιο νότια. Σκοπός μου ήταν να πάω στο Εθνικό Πάρκο Una. Ο Una είναι ένας ποταμός και στην κοιλάδα που διαρέει έχουν φτιάξει το εθνικό πάρκο. Απ' ότι έβλεπα στον χάρτη ο Una είναι το σύνορο μεταξύ Κροατίας και Βοσνίας και απ' ότι είχα διαβάσει στο διαδίκτυο το εθνικό πάρκο ανήκει στην Βοσνία. Παρ' όλα αυτά το google maps μου έδινε ότι μπορούσα να πάω από την Κροατία με την μηχανή κι εκεί που είναι οι καταράκτες (που ήθελα να δω) να περάσω με τα πόδια στην Βοσνία. Θεώρησα ότι επειδή αυτές οι δύο χώρες ανήκαν στην Γιουγκοσλαβία να υπάρχει κάποια γέφυρα που επιτρέπουν την διέλευση σε πεζούς. Τελικά πήγα από την Βοσνία αλλά κατά λάθος. Φτάνοντας κάπου εκεί κοντά έψαχνα απεγνωσμένα για βενζίνη και είδα στο google ότι υπήρχε ένα βενζινάδικο στον δρόμο. Με το που έφτασα στο βενζινάδικο άναψε και το λαμπάκι ενώ ο βενζινάς είχε τραβήξει αλυσίδες κλείνοντας την πρόσβαση στο πρατήριο. Ήταν όμως ακόμα εκεί και όταν του είπα ότι χρειάζομαι βενζίνη μου απάντησε "Νο μπενζίνα". Πού είναι το επόμενο βενζινάδικο; 20 χλμ πιό κάτω. Τελικά το επόμενο βενζινάδικο ήταν 30 χλμ πιό κάτω, αλλά τί ήταν στα 20 χλμ; Τα σύνορα μεταξύ Κροατίας και Βοσνίας. Αφού βρήκα το βενζινάδικο φουλάρησα και χαλάρωσα ξεκίνησα να πάω στους καταράκτες. Το google maps μου έλεγε να πάω από Κροατία αλλά το αγνοούσα επιδεικτικά. Τελικά με την παλιά πατροπαράδοτη μέθοδο (ρωτώντας) βρήκα τον δρόμο. Λίγο πριν φτάσω στους καταράκτες σταμάτησα σ' ένα μαγευτικό τοπίο του εθνικού πάρκου για φωτογραφίες.

Αμέσως μετά έφτασα στους καταράκτες Strbacki buk στους οποίους έπρεπε να πληρώσω 6,5 ευρώ για να τους δω αλλά άξιζε το κόστος. Επιπλέον, γέφυρα για πεζούς με την Κροατία δεν έχει οπότε καλά έκανα και αγνούσα τις οδηγίες του google.

Φεύγοντας από εκεί πήγα κάποια χλμ κατά τον ανάρρου του ποταμού και βρέθηκα στους καταράκτες Martin Brod του ιδίου ποταμού στο ίδιο εθνικό πάρκο βεβαίως. 3 ευρώ εδώ.

Είναι γνωστο ότι η Βοσνία Ερζεγοβίνη έχει και μουσουλμανικό πληθυσμό. Σε αυτούς τους δύο καταράκτες είδα και πολλούς μουσουλμάνους (Άραβες φαινόντουσαν) με τις γυναίκες τους αρμοδίως κουκουλωμένες. Ακόμα και κάποια κορίτσια που φαινόντουσαν γύρω στα 14-15 φορούσαν νικάμπ που αφήνει μόνο μια σχισμή για τα μάτια. Μία μάλιστα φορούσε ένα μαντήλι χωρίς καν σχισμή και προφανώς έβλεπε μέσα από το ύφασμα. Επειδή την κοίταζα προσπαθώντας να δω από πού βλέπει μάλλον θεώρησε ότι προκάλεσε τις σεξουαλικές ορέξεις μου κι έβαλε κι άλλο ύφασμα από πάνω!!!!
Επειδή με όλες τις βόλτες είχα καθυστερήσει, μετά και τον 2ο καταράκτη έφυγα σφαίρα για την Μπάνια Λούκα που είχα κλείσει να μείνω, όπου έφτασα λίγο μετά τις 7 το απόγευμα. Η Μπάνια Λούκα είναι η πρωτεύουσα της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας (Republika Srpska) που είναι η μία από τις δύο συνιστώσες του κράτους. Η άλλη είναι η ομοσπονδία Κροατών και Μουσουλμάνων. Στην πόλη είχα μείνει ένα βράδυ το 1998 αλλά δεν μου άρεσε. Τώρα επειδή έφτασα αργά δεν προλάβαινα να βγω για βόλτες, έτσι τράβηξα μία μόνο φωτογραφία μιας εκκλησίας.

Η παλιά εκκλησία είχε καταστραφεί στον Β' ΠΠ. Μετά τον πόλεμο ο (Κροάτης) Τίτο δεν επέτρεψε να ξαναχτιστεί η εκκλησία και στην θέση της έστησε ένα μνημείο. Μετά τον πόλεμο του 90-95 όμως οι Σέρβοι κάτοικοι της πόλης μετέφεραν το μνημείο αλλού κι εκεί έχτισαν την εκκλησία τους.

Την επομένη, 2 Σεπ, έφυγα για ακόμα πιό νότια. Άλλη μία όμορφη διαδρομή δίπλα στον ποταμό Βέρμπα.

Πρώτος σταθμός της διαδρομής ήταν η κωμόπολη Jajce όπου κι εδώ υπάρχουν καταράκτες και, απ' ότι είχα δει σ' ένα ντοκυμαντέρ, την εποχή της Γιουγλοσλαβίας ερχόντουσαν νέοι απ' όλη την χώρα και διαγωνιζόντουσαν στις καταδύσεις στον καταράκτη.

Συνέχισα προς τα κάτω την διαδρομή μου πάλι σε όμορφα τοπία δίπλα στον ποταμό Νερέτβα...

... και να καταλήξω για διανυκτέρευση στο Μόσταρ τ' οποίο ανήκει στην ομοσπονδία Κροατών και Μουσουλμάνων αν και γύρω από την περιοχή που βρίσκεται το ξενοδοχείο μου, στην οποία κινήθηκα, δεν είδα καμία κουκουλωμένη. Στο Μόσταρ υπάρχει μια παλιά οθωμανική μονότοξη γέφυρα του 16ου αιώνα την οποία μία ωραία πρωία του 1993, μεσούντος του πολέμου, κάποιοι Κροάτες την τίναξαν στον αέρα. Τώρα, όπως περιέγραψα το 2016 (Mike the tripper: 17 Μαΐου, 5η μέρα Σεράγεβο-Σπλιτ) έχει ξαναχτιστεί αλλά επειδή στην πόλη έχω έρθει άλλες δύο φορές (το 98 χωρίς γέφυρα και το 16 με γέφυρα) δεν ξαναπήγα προς τα εκεί.

Στην παραπάνω ανάρτηση του 2016 έγραφα ότι δεν πήγα στο Blagaj που μου είχε προτείνει ο φίλος μου ο Θύμιος να πάω διότι έχασα την στροφή και κατέληγα ότι πρέπει να αφήνουμε κάτι για να ξαναπάμε. Ε να τώρα που ξαναβρέθηκα στο Μόσταρ που το έβαλα στο πρόγραμμα να πάω.

Έτσι το πρωί της 3ης Σεπτεμβρίου αφού έκανα check out από το ξενοδοχείο στο Μόσταρ έφυγα για το Blagaj (προφέρεται Μπλαγκάι) το οποίο είναι σε απόσταση μισής ώρας από το Μόσταρ. Στο Blagaj έχει τις πηγές του ο ποταμός Buna ο οποίος 9 χλμ παρακάτω χύνεται στον Νερέτβα. Το νερό βγαίνει από μιά σπηλιά και ακριβώς εκεί δίπλα υπάρχει κι ένας τεκές Δερβίσηδων. Ο χώρος αποτελεί τουριστικό πόλο έλξης και η μέρα δεν αποτελούσε εξαίρεση.

Στην παραπάνω φωτογραφία, κάτω δεξιά διακρίνεται ένα φουσκωτό και από πάνω ένα σχοινί. Μ' αυτό το φουσκωτό, έχοντας το σχοινί ως οδηγό, ένας βαρκάρης πηγαίνει τους τουρίστες μέσα στην σπηλιά να τους δείξει τις πηγές του ποταμού. Το κτίριο που φαίνεται αριστερά στην φωτογραφία είναι ο τεκές. Αν και το ποτάμι είναι στις αρχές του σχηματίζει καποια μικρά καταρακτάκια.

Κι εδώ έχει ωραία μέρη ν' απολαύσεις καφέ ή φαγητό. Το ένα μάλιστα είναι μέσα στον τεκέ.

Αφού είδα το Blagaj έφυγα για την πρωτεύουσα του Μαυροβουνίου, την Ποντγκόριτσα. Δεν ήταν πολύ μακρυά, κανένα τρίωρο περίπου συν καμιά ώρα το "χρονικό περιθώριο ασφαλείας" (όρος της Σχολής Πολέμου) για διάλειμμα και διάσχιση των συνόρων υπολόγιζα ότι κάπου 4 με 5 το απόγευμα θα ήμουν στην Ποντγκόριτσα. Έλα όμως που υπολόγιζα χωρίς τον Θεό του καιρού διότι πάνω στα βουνά που ήμουν ξέσπασε μιά καταιγίδα ανάλογη με αυτήν του Μαραμούρες στην Ρουμανία. Αυτήν την φορά όμως πρόλαβα και χώθηκα σε μια ταβέρνα πριν ξεκινήσει κι εκεί εγκλωβίστηκα για 2 ώρες περίπου. Όταν έκοψε λίγο έβαλα τα αδιάβροχα κι έφυγα. Μ' έπιασαν 2-3 βροχές στον δρόμο ευτυχώς χωρίς τίποτα το δραματικό και τελικά έφτασα στην Ποντγκόριτσα λίγο πριν τις 7 το βράδυ.

Στο Μαυροβούνιο είχα έρθει άλλες δύο φορές. Μία το 1998 που είχα περάσει από την Ποντγκόριτσα για να δω κάποιους συναδέλφους κι συνέχισα κατευθείαν για την Budva στην Αδριατική και μία με τον Ντένη και τις μηχανές το 2017 που δεν περάσαμε καν από την Ποντγκόριτσα αλλά πήγαμε κατευθείαν στις ακτές της Αδριατικής στην Budva και το Kotor και μετά φύγαμε για βορειότερα στην Κροατία.

Σ' αυτό το ταξίδι κουβαλάω μαζί μου έναν ταξιδιωτικό οδηγό της Lonely Planet ο οποίος σε κάθε χώρα που αναφέρεται ανοίγει το κεφάλαιο με παρουσίαση της πρωτεύουσας (λογικό). Εκτός από το Μαυροβούνιο. Προφανώς δεν θεωρεί την πρωτεύουσα άξια λόγου αφού δεν την αναφέρει πουθενά. Αντίθετα αναφέρεται στις ακτές σε δύο εθνικούς δρυμούς και στο μοναστήρι Ostrog. Έτσι λοιπόν έκανα την επανάσταση μου και πηγαίνοντας κόντρα στο κατεστημένο του Lonely Planet έκλεισα να μείνω 2 βραδιές στην Ποντγκόριτσα για να έχω την δυνατότητα την μία μέρα να την γυρίσω. Έκλεισα και ένα free walking tour και την Πέμπτη το πρωί ήμουν έτοιμος κάτω από τον πύργο του ρολογιού για την ξενάγηση.

Τελικά προέκυψε ότι ήμουν ο μοναδικός πελάτης της ξεναγού κι έτσι η ξενάγηση έγινε πριβέ. Από δύο ώρες δε επεκτάθηκε στις τρεις διότι αφού ήμουν μόνος μου είχα την ευκαιρία να την ρωτήσω για την πολιτική κατάσταση, τις μειονότητες και την θρησκευτικότητα των κατοίκων. Η πόλη έχει 180.000 κατοίκους σε σύνολο 650.000 της χώρας. Το 32% του πληθυσμού είναι Σερβικής καταγωγής και κοντά στα σύνορα με την Αλβανία υπάρχει μία αλβανική μουσουλμανική αναγνωρισμένη μειονότητα της τάξεως του 5%. Στην ίδια την πόλη την προηγούμενη δεκαετία επένδυαν σε αγορά γης Ρώσοι οι οποίοι έκαναν ξέπλυμα χρήματος. Τώρα αγοράζουν γη Τούρκοι που δεν τα πάνε καλά με το καθεστώς Ερντογάν και Ρώσοι και Ουκρανοί που θέλουν να αποφύγουν την στράτευση.

Τελικά ο ταξιδιωτικός οδηγός δεν πέφτει και πολύ έξω. Ξεκινήσαμε από την παλιά πόλη η οποία λέγεται Stara Varos. Stara σημαίνει παλιός στην γλώσσα τους ενώ το Varos είναι τούρκικη λέξη που πρέπει να σημαίνει πόλη ή γειτονιά και το έχουμε κρατήσει κι εμείς σε πολλές ελληνικές πόλεις ως Βαρώσι(α).

Το μαγαζί στα δεξιά λέγεται Kaldrma από την αντίστοιχη τουρκική λέξη που σημαίνει πλακόστρωτο στενό κι εμείς το έχουμε κρατήσει στα ελληνικά ως καλντερίμι.

Είδαμε ένα από τα παλιά τζαμιά...

... κι ένα από τα λιγότερα παλιά ξενοδοχεία το Podgorica hotel (είναι το μπροστινό χαμηλό κτίριο όχι αυτό με τις γιάλινες επιφάνειες) το οποίο χτίστηκε την δεκαετία του 60 τότε που το αστέρι του Τίτο μεσουρανούσε σε όλην την Γιουγκοσλαβία και η Ποντγκόριτσα λεγόταν (από το 1946) Titograd (= πόλη του Τίτο) πριν πάρει το παλιό της όνομα το 1992.

Την πόλη διαρέει ο ποταμός Μοράτσα με διάφορες μοντέρνες γέφυρες να ενώνουν τις ακτές...

... ενώ υπάρχει και ο (ξερός αυτήν την εποχή) παραπόταμος Ρίβνιτσα ο οποίος γεφυρώνεται με μιά παλιά οθωμανική γέφυρα.

Εκεί το καλοκαίρι λειτουργεί ένα όμορφο μπαράκι-καφε...

... αλλά μόνον το καλοκαίρι διότι το χειμώνα φουσκώνουν τα ποτάμια και τα νερά καλύπτουν όλα τα πεζούλια με τα τραπεζάκι και καμιά φορά και την γέφυρα.
Την Παρασκευή 5 Σεπ τα μάζεψα και από την Ποντγκόριτσα και 25 χλμ νοτιότερα πέρναγα τα σύνορα με την Αλβανία και συνέχισα προς τον νότο. Στην αρχή δεν είχε ιδιαίτερη κίνηση και το αντίθετο ρεύμα ήταν γεμάτο με μοτοσυκλετιστές που πηγαίναν στα σύνορα αντίθετα από μένα. Λίγο αργότερα η κίνηση έγινε αφόρητη για καμιά ώρα κι εγώ ελισσόμουν ανάμεσα από τα αυτοκίνητα των Αλβανών. Πέρασα έξω από τα Τίρανα (ευτυχώς δεν χρειάστηκε να μπώ στην πόλη), έξω από το Δυρράχιο (πάλι ευτυχώς), έξω από την Αυλώνα και το Τεπελένι για να φτάσω στην περιοχή του Αργυροκάστρου και να σταματήσω στο χωριό Δερβιτσιάνη για να δώ τον φίλο μου τον Θύμιο (αυτόν που το 2016 μου είχε προτείνει να δω το Μπλαγκάι). Μετά πέρασα και την Κακαβιά (δύο σύνορα λοιπόν σε μιά μέρα) κι έφτασα στα Γιάννενα. Έτσι επέστρεψα στην πατρίδα και άλλο ένα ταξίδι πλησιάζει στο τέλος του (έμεινε η διαδρομή μέχρι την Αθήνα).

Μιχάλης

5 Σεπ

Ιωάννινα